TABA KIDI

ABIN MARMARI

Wannan wa}a tana daga cikin wa}o}ina na farko-farko, wa]anda na fara gwada fasahata ta wa}a a kansu.

Asalin abin da ya faru har na yi ta shine, lokacin ina karatu a Legal Misau, wato a tsakanin 1995 kenan zuwa 1997 na kasance mamba a }ungiyar Hausa Fasaha;wadda }ungiya ce ta marubuta da manazartan harshen Hausa. Dukkan ]aliban dake ]aukar darussan Hausa a Kwalejin ‘ya’yan }ungiyarne kai tsaye bisa al’ada.

To amma sai na lura cewa akwai mutane da dama daga cikin ]aliban wa]anda ba su ma so a ce su Hausawa ne ballanta ma a ce suna da wata ala}a ta nesa ko ta kusa da wannan }ungiya, tare da cewa wasunsu ma har da Hausa a cikin darussan da suke nazari a makarantar.

Wannan ya zaburar da ni a kan yin wannan wa}ar don ta zama kamar tunatarwa ga ire-iren wa]annan mutane.

{arin wa}ar na Larabci ne wanda aka fi sani da suna Mutakarib. Yana da kari kamar haka:

Fa-uu-lun  Fa-uu-lun  Fa-uu-lun  Fa-uu-lun

Fa-uu-lun  Fa-uu-lun  Fa-uu-lun  Fa-uu-lun

Ga wa}ar:

1.    Da sunanka sarkin dukan duniya

       Ya Jalla Tabaraka Sarki ]aya

2.    Allahu ka kyautata niyya garan,

       Ka kare ni sharri irin na riya

3.    Ka kare ni sharri da dukkan tsiya

       Ka bani fasahar fa]an gaskiya

4.    Na }are }asidar ga ba gargada

       Na }are da hairan cikin juriya

5.    Salati nake yi da ]imbin yawa

       A gun ]an Amina Balarabiya

6.    Sahabbansa, matansa, danginsa har

       Da sauran wa]anda sukai shiriya

7.    Ina so in nushe mu ya ‘yan uwa

       Zuwa ga muhimmin batun gaskiya

8.    Batun nan nufina akan }ungiya

       Ta Hausa Fasaha idon duniya

9.    A nan tsangayar babu shakka muna

       Da girman isa ba batun fariya

10.  Dukan }ungiyoyi muna kan gaba

       Idan ka yi shakka tsaya ka jiya

11.  Da farko muna da ubanni da ma

       Sauran shugabannin da sun ka tsaya

12.  Suna mana aiki suna ]aukaka

       Batunmu a yau a cikin duniya

13.  Shirinmu shirin raya harshenmu ne

       Muna son ya ]aukaka duk duniya

14.  Ka zauna ka duba ka ]an bincika

       Ka ba ni misalinmu in ka iya

15.  Tsaya in gaya maka ko ka gwada

       Ba za ka iya ba kana shan wuya

16.  Ga kalubale gun students a yau

       Wa]anda a Hausa suke dubiya

17.  Ka gane da cewa kana da haki

       Na ]aukar batun ci gaban }ungiya

18.  Abin kam da kunya a ce wai a yau

       Ana nazarin Hausa nan tsangaya

19.  Amma kuma ba a nufin ci gaba

       Na harshen, ana ta gudun }ungiya

20.  Ku amsa batuna ina tambaya

       Ina manufar raina harshen iya?

21.  A Hausa karin magana an fa]a

       Kowab bar gida ya tsirar da tsiya

22.  A wannan batu dole mui azama

       Muna nazarin Hausa nan Kulliya

23.  Amma mun }iya mun }i mui azama

       Da wannan batu ci gaban }ungiya

24.  Muna soke hanjin cikinmu muna,

       Kirari muna so a ce mun iya

25.  Ha}i}a ina ba mu shawarwari

       Mu so }ungiyarmu mu ]au gaskiya

26.  Mu mi}e mu taru dukan ‘yan uwa

       Mu aikata aikin da }arfin tsiya

27.  Mu lura da cewa dukan }ungiya

       Tana son ta haura mu ko da tsiya

28.  Kirana gareku ku amsa mani

       Ku ciccike forms ]in shiga }ungiya

29.  Muna jin takaicin a ce har a yau

       Wannan }ungiya na ta yin zilliya

30.  Ina kuke ya ‘yan uwa ]alibai

       Da ke nazarin Hausa, zo ku jiya

31.  Ku gane da cewa dukan ci gaba

       Da ma cin ta baya ga ku zai tsaya

32.  Ku san duk abinda ya kai yai kwana

       Na ci gaba ku ne abin godiya

33.  Ku }ara sanin in ko tad dur}ushe

       Ku ne da abin bincike bai ]aya

34.  In zaku tuna wanga harshenmu ne

       Da shi an ka sam mu a Nijeriya

35.  Idan ko hakan ne ina hikima

       Ta janye jiki daga harshen iya?

36.  Ka ba ni dalilinka ko manufa,

       Da tas sa ka ke }in shiga }ungiya

37.  Wannan }ungiya dai ta fanninka ce

       Tana yi da kai kuma ko ka }iya

38.  Abinda kawai ya fi daidai da kai

       Ka ba da hadin kanka baki ]aya

39.  Ina ma nasiha ina garga]i

       Ina sa ka hanya ka san shiriya

40.  Ka mi}a wuya ban da janye jiki

       Ka sa gudumowarka ya ]an iya

41.  Mu harha]a }arfinmu baki ]aya

       Mu tallafi wannan uwar }ungiya

42.  Iyayen azanci suna ta fa]ar

       Wai sarkin yawa na da }arfin tsiya

43.  Allahu ka saka wa ‘yan }ungiya

       Da hairan, ka kare su dukkan tsiya

44.  Da shumagabannin cikin }ungiya

       Da sauran iyayenta baki ]aya

45.  Anan zana huta da wa}ar da nai

       Allah sa mu dace a kan gaskiya

46.  Wa}en nan da nay yi akan }ungiya

       Ta Hausa Fasaha a nan zan tsaya

47.  Sunanta Abin Marmari nai kira

       Cikinta a kan kare harshen iya

48.  Allah yi salati ga Manzo da ma

       Sauran mabiyansa da duk auliya

49.  Ka yafe ni duk zunubaina ka sa

       Wa}en nan ya zamto abin shiriya

50.  Sunana Kabiru Abubakari

       Ina da zama ne a can Zariya

51.  Na rubuta wa}ar a ranar biyar

       Ga watan ga domin bi]ar shiriya

52.  Allah ya ha]a mu a Darussalam

       Ku amsa da amin gaba ki daya

05 ga watan Yuli, 1997

Misau.

TA|A KI[I

Wannan wata wa}a ce da na yi ta don in ambaci wasu mutane da suke nuna mini }auna. Dalilin da ya sa na kiraye ta da wannan sunan shi ne, saboda na yi ta ne a lokuta mabambamta, wato na rubuta mafi yawancin baitocinta ne a lokuta dabam-dabam. Sai daga baya ne na zo na harha]a su suka ba da wa}ar a jumlace.

Karin wa}ar na ]auko shi ne daga wata wa}a da na ta~a gani a wani shiri na wasan Hausa na musamman mai suna Mu shakata.

A wannan shirin wanda firarraki ne ake yi da taurarin wasan Hausa, }ar}ashin jagorancin kamfanin ha]a finafinai na Mandawari ne aka nuno wata shahararriyar jarumar wasan Hausa mai suna Fati Muhammad tana wa}ar bankwana da wasan na Hausa saboda za ta yi aure.

Amma yana da kyau a nan na ambaci cewa na yi wa karin kwaskwarima ko kuma in ce na sake masa salo ta hanyar mai da shi layi biyar biyar; Layin farko gajere ne yayin da ukun tsakiya suke da tsayi iri guda, sai kuma layin }arshe wanda shi kuma ya fi sauran tsayi.

Wa}ar tana da amshi kamar haka:

          Ya Tabara,

          Ya Rabbi ka ba mu tsira da dacewa

Maimakon cewa da take yi:

        

         Ya Muhammad,

         Sunnarka nake ta so in ta ya]awa

Ga wa}an nan:

1.    Ya Tabara

       Rabbana ka da]an basira

       Baitukan nan duk na tsara

       Ka tsare ni ga yin asara

       Har na }are ni na zam ba ni sarewa

2.    Gun Rasulu

       Nai salati gun Khalilu

       Rabbi Sarki Zul Jalalu

       Dukka rana har da lailu

       Shi nake ro}o ya yi mani dacewa

3.    Wanga baiti

       Nai yabo gun Alu-Baiti

       Har sahabbai masu saiti

       Ko da Manzo yai wafati

       Sunnarsa suke ta bi har da ya]awa

4.    Wagga wa}a

       Rabbi }ara min haza}a

       Baitukana duk na sa}a

       Rabbi ro}ona na mi}a

       Laifukan da nake da su kai ta yafewa

5.    Baitukana

       Wanda yau su zani gina

       Zuciyata babu }una

       Don masoya za ni nuna

       Ni Kabiru ina da su ba su }arewa

6.    Nura Tela

       Gwarzo angon Nabila

       Za mu }ara ma da Laila

       Wata yarinya jamila!

       Su biyun duka sai ka zam za ka aurewa

7.    Mai gidana

       Ni gareka ina ta }auna

       Alheri ne batuna

       Sai ka yafe kurakuraina

       Don ko Rabbi yana ta son masu yafewa

8.    Mai jama’a

       Kai ka koya min sana’a

       Ka ga ni dai na yi sa’a

       Walla ni ba na bara’a

      Gun yabo ko ka ga ni ba ni sarewa

9.    Zo ka zauna

       Kai Mu’awiya ]an uwana

       [an tsaya ka ji baitukana

       Yaushe za mu wuce Kaduna

       Ran bukinka Kaduna can za mu tarewa!

10.   [an Barewa

        In kana can mui ta kewa

        Mui ta burin }arikewa

        In ka dawo babu yawa

        Allah sa NECO gaba ]ai ka cinyewa

11.   Sai gareka

        Kai Aliyyu ina yabon ka

        Na amince ba ni shakka

        Kanka, ba rowa gare ka

        Allah sa Hauwa’u kai za ka aurewa

12.   Ni uwata

        Ba ni daina yabo gareta

        Don tana sona, batunta

        Duk a kwanan rayuwarta

        Addu’a taka yi gareni da dacewa

13.   Har da Abba

        Abbana na da haiba

        Addu’a naka yi ga Abba

        Ya Ummi da ke da Abba

        Allah sa Aljanna ku za ku komawa

14.   [alibaina

        Duk cikarsu suna ta so na

        Addu’ar kirki a kaina

        Gun Tabaraka Khaliqina

        Shi suke ro}o da]ai ba su fasawa

15.   Zaina Abu

       Ya mai kyau babu aibu

       Ni ro}o na ga Rabbu

       Shi ne Masani na gaibu

       Ni ya }addara Abu ke za ni aurewa

16.   Sai gare ki

        Rabi Asgar na yabon ki

        Babu shakka kin yi aiki

        Lada Allah ya ba ki

        Allah sa ladan zumunci ki kwashewa

17.   Na waiwayo ki

        Ke Suwaiba kina da kirki

        Na jinjina wanga aiki

        Ni na yaba taimakonki

        Allah sa Firdausi ke za ki zarcewa

18.   Har da kai ma

        Khamis ya ba da himma

        {aunarmu yake da zimma

        Allahu ya }ara himma

        Gun ibada don ka zam ba ka ta~ewa

19.   In na juyo

        Gun Amini babu ~oyo

        Zan yabo gun masu wayo

        Kai Ahijjo ka daina wayyo

        Rabbana zai taimake ka da dacewa

20.   Auwaluna

        Mai Shago zo ka zauna

        Na jinjina jarumina

        Malami kuma sahibina

        Gun hadisi ni da shi naka togewa

21.   Ka ga Nura

        Shi aboki ne na fira

        Mai haza}a ne da lura

        Allah sa duka za mu tsira

        Ran }iyama duk sira]i mu haurewa

22.   Masu niyya

        Jarumi angon Badiyya

        ‘Yar mutunci ce da kunya

        Ga ta ‘ya ce mai biyayya

        Kai abokina fa ya sami dacewa

23.   Jarumina

        Albani malamina

        Kai nasiha nan gurina

        Allah saka ma da Janna

        Allah kar~a ayyukanka da sakawa

24.   Sannu Gamji

        Murtalan sunna da caji

        Ko gida  ko da a daji

        Ba ni shakka kanka ban ji

        Ayyukan da kake na hairan da kyawawa

25.   Allah saka

        ‘Yan uwa kun ba ni fuska

        Kun bi Allah babu shakka

        Ku zumunci kun ha~akka

        Rabbi yai baiwa gareku da sakawa

26.   Ya masoya

        Gaisuwa naka yi masoya

        Nan nake so za na juya

        Zuciyata ba }iyayya

        Sai batun }auna gareku da godewa

07 Ga watan Janairu, 1999

Zariya